Autor: Mirnes Sokolović
U julu 2014. BiH je potpisala sporazum sa Europskom unijom o pristupanju programu Kreativna Europa i obavezala se plaćati učešće u iznosu od 205.000 eura godišnje. Program Kreativna Europa u periodu 2014.–2020. raspolaže budžetom od 1.46 milijardi eura namijenjenih sufinansiranju projekata iz oblasti kulture i audiovizuelne djelatnosti.
Jedan od prvih uvjeta da bi organizacije iz BiH mogle pristupiti ovim novcima bilo je osnivanje Deska Kreativna Evropa koji je ustanovljen 2015. godine. U pitanju je koordinaciono tijelo koje, prije svega, obavještava organizacije o mogućnostima apliciranja, specifičnim uslovima svakog poziva, te pruža tehničku pomoć prilikom složenog procesa ispunjavanja aplikacionog formulara. Desk Kreativne Evrope ima dva potprograma – KULTURA koji pokriva kancelarija Deska u Sarajevu, te potprogram MEDIA kojeg pokriva kancelarija u Banja Luci.
Kako su naglasili u intervjuima Oslobođenju voditelji ovih ureda, Aida Kalender i Zoran Galić, iako u Bosni i Hercegovini postoji ogroman interes za apliciranje na ovaj program, među javnim ustanovama kulture kao i u nezavisnom kulturnom sektoru očigledan je nedostatak kapaciteta da se njemu pristupi, što je posebno izraženo kod javnih kulturnih institucija koje nemaju mnogo iskustva sa međunarodnim projektima. Poseban problem su organizacije koje imaju poteškoće u finansijama poput dugova, tužbi ili su u procesu bankrota, što zatvara vrata učešća u programu Kreativne Evrope.
U proceduri za aplikaciju obavezno je pronalaženje najmanje dvije partnerske organizacije u dvije različite zemlje, članice programa Kreativna Evropa. Partnerske organizacije treba da se usaglase sa projektnom idejom, aktivnostima koje se planiraju, kao i budžetom, a moraju biti i registrovani u online sistemu Kreativne Evrope, nakon čega dobijaju jedinstveni registracijski broj. U konačnici, presudno je zadovoljiti kriterije kao što su evropski karakter projekta, mobilnost, inovacija, razvoj kapaciteta i razvoj publike, a posebno je važno projektnu ideju staviti u širi evropski kontekst i omogućiti međukulturnu kooperaciju.
Aktivnosti Deska Kreativne Evrope dotiču se i pomoći organizacijama iz BiH u pronalaženju partnera u drugim evropskim zemljama, tako se na web stranici Deska redovito objavljuju informacije o evropskim projektima i organizacijama koje traže partnere.
Tokom realizovanja projekta za bh. organizacije otvara se dodatni problem. Radi se o tome da fond Kreativna Evropa finansira samo jedan dio projektnih troškova, između 50 i 60 posto. Ostatak bi se trebao obezbijediti iz drugih izvora, iz fonda ministarstava ili od sponzorstava. U ovom slučaju, javne ustanove kulture su u procesu aplikacije u određenoj prednosti u odnosu na nezavisni sektor, s obzirom da je moguće da se već pokriveni troškovi prikažu kao “vlastito učešće” u projektu. Druga olakšavajuća okolnost je da se ova sredstva ne moraju odmah obezbijediti, već do kraja projekta koji obično traje od dvije do četiri godine.
No sve to nisu bili razlozi da pojedine bh. organizacije, nakon odobrenih projekata, moraju vratiti sredstva Kreativnoj Evropi, budući da u toku dvije godine nisu uspjeli naći dodatna sredstva. Tako je organizacija Obala art centar morala vratiti sredstva u iznosu od 400.000 Km, nakon što je uskraćena podrška Federalnog ministarstva za kulturu i sport.
Očigledno je da je u ovom segmentu potrebno sistemsko rješenje. U drugim evropskim zemljama ostatak sredstava dodjeljuju državna ministarstva kulture po automatizmu: nakon potpisivanja ugovora sa Kreativnom Evropom, po skraćenom postupku budu obezbijeđen preostali dio sredstava. Desk Kreativne Evrope dosad je nekoliko puta insistirao na stvaranju svijesti o neophodnosti da se i u BiH obezbijedi ovakvo kofinansiranje.
Rješenje ovog problema definitivno bi potaklo i razvoj bh. kapaciteta u apliciranju za EU projekte, pogotovo u kulturnim institucijama koje su dosad bile nužno upućene na finansiranje isključivo iz budžeta. To je bio razlog i veće pasivnosti institucionalnog kulturnog sektora, u odnosu na nezavisni dio koji je pogotovo u domenu audiovizuelnih djelatnosti mnogo upućeniji u alternativne načine finansiranja i mnogo uspješniji na dosadašnjim konkursima Kreativne Evrope.
Aktivacijom mehanizama za kofinasiranje projekata koji prođu na konkursima Kreativne Evrope, nadležni u BiH ne samo da bi potaknuli kulturnu produkciju, nego bi i dali svoj prilog u prevazilaženju hroničnog stanja krize u kontekstu rezanja budžeta za kulturu, što je globalni problem. Efekti tih mjera osjetili bi se i u osposobljavanju i edukaciji kulturnog kadra u sferi apliciranja na alternativne i dodatne izvore novca, što bi obezbijedilo dugoročno finansiranje kulturnih projekata.
Osim toga, djelomičnim ulaganjem nadležne državne institucije doprinijele bi da kulturne organizacije iskoriste puni finansijski potencijal koji omogućuju fondovi Kreativne Evrope, koji su dosad kada je u pitanju BiH ostajali umnogome neiskorišteni, a učešćem od 40 posto u ukupnom budžetu omogućila bi se se višegodišnja kulturna produkcija u punom kapacitetu.
Ovaj tekst je isključiva odgovornost autora/ice, te ne označava nužno i stavove Inicijative za monitoring EU integracija u BiH