Mart, 2020.
Autor: Mirza Krajina
Energetika kao jedan od najznača
jnijih sektora Evropske unije (jedan od tri stuba na kojima je zasnovana EU), zbog međusobnog uticaja na druge privredne sektore iznimno je važan dio politike kako BiH, tako i EU. Energetske politike, zbog eksploatacije prirodnih resursa, značajno utiču i na okoliš, a okolišne politike sastavni su dio svih EU reguliracija. Makroekonomsko stanje Bosne i Hercegovine, uveliko ovisi od trenutno dostupnih energetskih resursa i načinom na koji se njima raspolaže, pa stoga predstavlja jedan važan dio privrede. Godišnja proizvodnja električne energije u BiH iznosi od 15 do 17.5 GWh, od čega se u hidroelektranama proizvede oko 41,5%, u termoelektranama 56,5% i u industrijskim elektranama 2%. Oko 11% ukupno proizvedene električne energije se izveze, dok BiH uvozi energente poput zemnog gasa i nafte.
Postojanje funkcionalnog unutrašnjeg energetskog tržišta BiH bitan je preduslov za bolju saradnju EU i BiH. Za poostizanjem funkcionalnog energetskog tržišta neophodno je rješavati i pitanja prošlosti paralelno sa harmonizacijom sa EU Uredbama. Pitanje iz prošlosti vezana za energetski sektor se ogledaju u neriješenim imovinsko-pravnim pitanjima. Neriješena pitanja prava na sukcesiju i prava na raspolagenje imovinom, energetskom sektoru u BiH stvaraju ogromne gubitke, obzirom da postoje energetska postrojenja i objekti koji se djelomično ili potpuno nalaze na teritoriju BiH, a koje ne proizvode energiju za tržište BiH. Ovo ne samo da nanosi ekonomsku štetu, već i ekološku jer se radi uglavnom o objektima koji energiju proizvode iz obnovljivih izvora. Plan razvoja energetskog sektora u BiH će se detaljnije precizirati izradom Integrisanog energetskog i klimatskog plana 2021-2030, za čiju je izradu zaduženo Ministarstvo vanjske trgovine i ekonomskih odnosa BiH, a vodeći se smjernicama Uredbe EU 1316/2013 vezane za transevropsku transportnu (TEN-T) i transevropsku energetsku mrežu (TEN-e). BiH u je u definiranom razdoblju 1990-2030 u skladu sa “Bijelom knjigom” na koju se referencira Uredba EU 1316/2013, a koja precizira smanjenje emisije stakleničkih gasova, smanjila svoje emisije zagađenja za oko 50%, u odnosu na definirano razdoblje.
Državna regulatorna agencija DERK je u svom izvještaju o radu navela donošenje pravilnika sa ciljem harmonizacije, odnosno jednoznačnog uređenja Pravila za rad mreža u vezi priključivanja. Komisije (EU). Neophodno je ubrzati harmonizaciju i donošenje pravilnika, sa ciljem za jednostavnijim upravljanjem energetskim sistemom. Iako su bili u pripremi, ovi pravilnici nisu usvojeni, a odnose se kako na sektor distribucije elektroenergetske, tako i na sektor gasne mreže. Zbog kašnjenja u donošenju ovih pravilnika BiH je predmet kritike Evropske energetske zajednice.
Nezavisni operator sistema u BiH, udružen Evropsku u mrežu operatora sistema (ENTSO-E) učestvovao je u reviziji Evropskog plana razvoja prenosne mreže (TYDNP) 2018-2028. U 2019. sistemski su realizirani projekti povećanja energetske efikasnosti putem Ureda za energetsku efikasnost u Kantonu Sarajevo, djelomično finansirani i iz EU razvojnih fondova što bi trebao biti primjer i za druge.
Funkcionalnost unutrašnjeg energetskog tržišta, u skladu sa EU smjernicama u BiH narušena je nerješavanjem pitanja naftnih i gasnih zaliha. Izbacivanje uglja uzimajući u obzir industrijsku i transportno nasljeđe Bosne i Hercegovine će biti veoma težak i dugotrajan proces za državu jer energetska tranzicija ka transevropskim mrežama (TEN-T i TEN-e) podrazumjeva modernizaciju i promjenu koncepta tehnologije i transporta.
Ovaj tekst je isključiva odgovornost autora/ice, te ne označava nužno i stavove Inicijative za monitoring evropskih integracija BiH.